Hoofdstuk 1: Wat wil jij dat er lukt? uit ‘Waarmaken, het boek’

Hoofdstuk 1. Wat wil jij dat er lukt?

samenvatting
Mensen moeten weten wat je waar wilt maken anders kunnen ze niks doen. Je doel moet helder zijn en duidelijk maken wat er veranderd is in de fysieke wereld als jij je doel hebt waargemaakt. Je doel en hoe je dat realiseert zijn verschillende dingen. Ontwar doel, gevolg en middel.

Verlos de zee

Matthijs Lievaart is zo’n jongen dat als je hem ziet de zon meteen gaat schijnen. Soms echt buiten, altijd bij mij van binnen. Hij heeft mooie, donkere pretogen en een gulle lach. Altijd vrolijk, eigenwijs grappig met een no-nonsense air. Hij heeft aan de kunstacademie gestudeerd, speelt weekmakend goed viool en verscheen op een natte maandagavond in mijn leven. Ik was bij Standup Inspiration, het maandelijkse inspiratie-avondje in Toomler, Amsterdam, waar mensen van allerlei pluimage maandelijks hun mooie verhalen delen met het publiek. Zo ook Matthijs.

Alsof hij het publiek aan een touwtje had danste hij met zijn woorden en met zichtbaar plezier genoot hij van de aandacht. Achteraf vertelde hij me dat hij het heel spannend vond en checkte wel drie keer of ik meende dat ik zijn verhaal prachtig vond en hem een goede verteller. Met zijn uitsmijter ‘een goede gangster heeft geen haast’ had hij zijn verhaal over de ‘club van 90’ besloten en kreeg hij een ovationeel applus. De club van 90 was zijn initiatief om mensen langzamer op de snelweg te laten rijden, namelijk 90 km/uur. Wat was begonnen als een geintje was dramatisch uit de hand gelopen. Duizenden autostickers met ‘90’ erop had hij verkocht en hij had de landelijke media gehaald. De manier waarop hij erover vertelt lijkt alsof alles toevallig gaat in zijn leven en ‘per ongeluk’ lukt. Maar niets is minder waar. Mattijs is een echte waarmaker. Zijn initiatief voor de ‘club van 90’ was ook al gelukt. ‘Doe mee, verlos de zee’ heeft honderden mensen aangezet om stranden in Zuid-Holland en Zeeland op te ruimen en lokale overheden bewogen mee te doen.

Matthijs begon al op jonge leeftijd als strandjutter. Hij struinde de stranden van Zuid-Holland af om te zien of er wat was aangespoeld dat hij kon gebruiken. Het meeste was troep: lege jerrycans, rot hout, plastic flessen en viskarkassen. Op een moment besloot hij daar iets aan te doen. Hij voelde dat het voor hem waardevoller was als de stranden schoon zouden zijn dan als hij iets had gevonden om zelf te gebruiken. Hij gooide een forse partij troep op een hoop, zette er een zelf geknutseld bordje bij met ‘doe mee, verlos de zee’ en ging voldaan naar huis. Toen hij een week later terug ging zag hij tot zijn grote schrik en vreugde dat de berg troep was verdubbeld. ‘Wow, mensen doen ineens mee!’ moet hij gedacht hebben. En hij had niet eens een plan gemaakt, niemand het verhaal verteld, geen subsidie aangevraagd. Hij was gewoon begonnen en wist wat er moest lukken: De zee en het strand moeten schoon. Onze zee, dit stuk strand, nu. Binnen enkele maanden plaatsten tientallen lokale overheden samen met natuurmonumenten bakken langs de stranden met het simpel verwoorde, niet mis te verstane doel: Doe mee, verlos de zee.

Deze bakken vulden zich zo snel dat ze wekelijks werden geleegd. ‘Oeps, het is gelukt’

We weten het niet zeker, maar wat zou er gebeurd zijn als hij geen bordje had geplaatst bij zijn berg troep? Wat zou er gebeurd zijn als er alleen een webadres bij de berg troep was geplaatst? We vermoeden bijzonder weinig. Want als mensen niet weten wat het doel is, dan weten ze niet of en hoe ze mee moeten doen. We vermoeden ook dat als hij een bordje had geplaatst met iets in de trant van ‘een beter mileu begint bij jezelf’ er ook niets of weinig was gebeurd. Die zin heeft, hoe waar ook, geen enkel doel in zich en zet niet aan tot handelen. Om iets waar te maken moet je weten wat je doel is, weten wat er moet lukken en dat tastbaar en concreet in de wereld zetten.

Peace, man

Soms zit ik thuis een beetje rond te pielen op internet en vind ik de meest bijzondere dingen. Zo zag ik de facebook fanpage: World Peace. Deze pagina heeft al meer dan 60.000 likes, een enorme crowd. De beschrijving van de pagina is:

Peace

World peace is an ideal of freedom, peace, and happiness among and within all nations and/or people. World peace is an idea of planetary non-violence by which nations willingly cooperate, either voluntarily or by virtue of a system of governance that prevents warfare. The term is sometimes used to refer to a cessation …

Toen ik dit zo las, werd ik er heel blij van en warm van binnen. Wat een prachtig ideaal, waardevol om na te streven met z’n allen. Even gloorde er hoop in mij, maar snel werd ik afgeleid door een facebook melding en was mijn aandacht voor de wereldvrede al verdwenen. Zou dat bij die 60,000 likers ook zo zijn gegaan? Of zijn zij massaal wereldvrede gaan maken? En hoe zijn ze dat gaan doen? En als dat zo is, waarom is het dan nog niet gelukt?

Er stond geen bordje bij. Er stond geen doel bij dat ik kan vastpakken. Ik werd niet uitgenodigd nu iets te doen. Wat als ze Matthijs Lievaert hadden gevraagd om hulp? Dan zouden ze wellicht op het idee zijn gekomen om in bijvoorbeeld Oost-Congo bordjes te plaatsen met ‘Verbouw deze munitieopslagplaats tot school’ of ‘Stuur ons hout om van geweren hamers te maken’ en deze fysieke plekken te fotograferen en te delen met de wereld. Wereldvrede? dat kun je helemaal niet maken, wel leuk vinden. Dat geldt voor alle idealen.

Laat je ideaal daarom een mogelijk gevolg zijn van je doel en onderscheid deze. ‘Verbouw deze munitieopslagplaats tot school’ is zo duidelijk, dat je meteen meteen wat je moet doen en waarmee je kunt helpen. En als het is gelukt, dan is je ideaal, wereldvrede, een stukje dichterbij gekomen.

Met een doel weet je waar je heen moet

Marc Lammers heeft de toppen bereikt van de sport. En dat met zijn ‘Mavo-diplomaatje.’ Hij was bondscoach van de Nederlandse dameshockeyploeg en won in 2008 olympisch goud. Wat een waarmaker, je ziet het niet aan hem af met zijn frisse blik en brabantse tongval. Ik ontmoette hem eind 2012 toen ik de spreker voor hem was op een onderwijscongres. We kletsten even voor hij de zaal in vuur en vlam ging zetten met zijn lezing. Hij worstelt tegenwoordig met het ‘uit de schulp krijgen’ van de Belgische herenhockeyploeg. ‘Ze durven niet, en ik weet niet wat ik moet doen.’ Ook een grootmeester twijfelt en zoekt, heerlijk om dat en zijn openheid erover te ervaren.

Wat hij zijn winnende damesploegen altijd voor ogen hield was: ‘We gaan die finale winnen’ ook al waren ze nog niet eens geplaatst voor de spelen zelf. Hij is zo doelgericht dat hij doelgerichtheid als volgt verwoord: ‘Als je voetbalt of hockeyt, dan moet die bal in het doel. Als je de doelen weghaalt, dan weet niemand wat hij moet doen. Misschien is het gevolg dat het leuk is om te spelen, maar niemand heeft een idee hoe. Niemand weet welke middelen je moet inzetten om het doel te bereiken. Want het doel is er niet! Je doet maar wat!’

Marc hoorde eens dat het fysiek herstel na een wedstrijd bevordert als je in ijswater gaat zitten. Hij zocht het uit en na lang proberen en falen wist hij op een gegeven moment heel precies dat hoe lichter een dame is, hoe korter ze in koud water moest zitten. Zo kon zijn begeleidingsteam maatwerk leveren aan de dames. Fit zijn is een belangrijk middel om de finale te winnen, en in koud water zitten na een wedstrijd is een geweldig middel om fit te worden en blijven.

Het Argentijnse damesteam hoorde van deze innovatie en merkte hoe fit hun Nederlandse rivalen waren. Ze gingen ook in koud water zitten na een wedstrijd. Ze hadden geen idee hoe lang en op welke temperatuur met als gevolg dat de speelsters met kramp uit het water werden getakeld en veel langer moesten herstellen. Het lijkt erop dat de Argentijnen het zitten in ijswater zagen als een doel op zich en even vergeten waren dat het een middel was om het echte doel te bereiken. Een middel dat je moest onderzoeken en gericht in moest zetten op het juiste moment, op de juiste manier. Ze stopten er snel mee en wonnen, uiteraard, geen Olympische finale.

Ontwar doel, gevolg en middel

De Wereld Draait Door

Verwarring van middel en doel komt nogal eens voor. Soms is het ook verwarrend als het tijdelijk je doel is om een middel beter te leren benutten. Een middel dat helpt om je uiteindelijke doel te bereiken. Vergelijk het doel ‘op tv komen’ met het middel ‘op tv komen’ om je doel ‘meer boeken verkopen’ waar te maken. Als het je doel is om op tv te komen zit je voor je het weet bij Lingo en als op tv komen je middel is zit je waarschijnlijk niet zo snel bij Lingo. Eerder bij De wereld draait door of helemaal niet op tv als je merkt dat het niet lukt en je ondertussen andere middelen hebt bedacht om meer boeken te verkopen.

Wat helpt om het onderscheid te maken tussen doel en middel is:
Een middel kun je aanpassen, bijschaven en ook gewoon niet inzetten. Het maakt immers niet uit hoe je je doel bereikt en met welke middelen. Als je merkt dat je zo hard werkt aan het perfectioniseren of bereiken van het middel vraag je dan of het de enige weg is. Waarschijnlijk zijn er tal van andere middelen die makkelijker voor handen zijn.

Als je onderweg dreigt je doel uit het oog te verliezen, of aan het begin staat van je waarmaakreis, vraag je dan af:

‘Als er is gelukt, wat ik wil dat er lukt, wat is er dan gelukt?’

Dit is hoofdstuk 1 van Waarmaken, het boek. Zie hier de rode draad. Ga hier naar Hoofdstuk 2: Gearing up!